Woda w skórze

Blisko 20% wody zawartej w naszym ciele zmagazynowane jest w skórze, z czego około 60% w jej głębszych warstwach, zaś około 13% w warstwie rogowej naskórka. Woda przemieszcza się sukcesywnie (dyfunduje) od skóry właściwej w kierunku powierzchni, nawilżając poszczególne warstwy naskórka i kończąc swoją wędrówkę w warstwie rogowej. Silną zaporę dla migrującej wody stanowi specyficzna konstrukcja warstwy rogowej oraz łój (sebum) znajdujący się na powierzchni naskórka. Ma to zapewnić organom wewnętrznym ciała właściwe nawodnienie (do 70% masy), zapobiegać wypływowi płynów tkankowych i hamować utratę wody przez parowanie. Ochrona przed utratą wody jest jedną z najważniejszych funkcji fizjologicznych skóry. Jej skuteczność zależy od równowagi wodno-lipidowej w skórze, czyli od właściwego stopnia jej nawilżenia i natłuszczenia, a wspomaganie tych mechanizmów jest zadaniem kosmetyki. Należy dostarczać skórze substancji higroskopijnych, które będą wiązały wodę lub ograniczały jej utratę, oraz składników lipidowych, które zregenerują luki w zabezpieczeniach. Szczególnego traktowania wymaga skóra dojrzała, gdyż z wiekiem słabną wszystkie funkcje ochronne, a tym samym rośnie ryzyko przesuszania cery i nasilenia się zjawisk starzeniowych.

Woda w naskórku

Naskórek, z punktu widzenia kosmetyki, to najważniejsza warstwa skóry, bo na nim koncentruje się większość zabiegów upiększających i pielęgnacyjnych. Najbardziej zewnętrznym obszarem naskórka jest warstwa rogowa (stratum corneum). Jest to wysoko zorganizowana struktura zawieszona w spoiwie lipidowym o budowie ciekłokrystalicznej, określanym jako cement międzykomórkowy. Warstwa rogowa składa się z martwych komórek – korneocytów – połączonych ze sobą molekularnymi „zatrzaskami” – desmosomami. Aby mogła nastąpić eksfoliacja naskórka, desmosomy muszą ulec degradacji enzymatycznej. Cała struktura zostaje wówczas rozluźniona, „zużyte” korneocyty uwolnione i złuszczone. Do tego procesu niezbędna jest woda – jej niedobór ogranicza aktywność enzymów rozdzielających połączenia desmosomalne. Komórki nie rozłączone nie mogą być usunięte. W rezultacie naskórek ulega pogrubieniu, staje się szorstki, pęka i łuszczy się.

Cement międzykomórkowy

Jest główną barierą naskórkową zapobiegającą wysychaniu skóry. Tworzą go warstwy lipidów przedzielone warstwami wody. Taką ciekłokrystaliczną strukturę utrzymuje niepolarny, hydrofobowy (odpychający wodę) charakter lipidów oraz połączenia polarnych fragmentów lipidów z cząsteczkami wody. Dzięki temu cement ma budowę spoistą i jest nieprzepuszczalny dla większości związków chemicznych, także dla wody. Woda przechodzi tylko w niewielkich ilościach, niezbędnych do zapewnienia ciągłości przemian biochemicznych. Od stanu uwodnienia naskórka zależy organizacja lipidów cementu oraz ich synteza. Nawet niewielki niedobór wody upośledza przemiany fizjologiczne, może prowadzić do poważnych zaburzeń odnowy komórkowej i do rozregulowania systemów ochronnych. Szkielet ciekłokrystalicznej struktury cementu międzykomórkowego stanowią ceramidy. Pozostałe składniki pełnią rolę pomocniczą. Średnia zawartość wody w warstwie rogowej naskórka waha się w granicach około 10%. Woda nie jest rozłożona równomiernie – są obszary silniej i słabiej uwodnione. W obszarach uwodnionych znajdują się enzymy niezbędne do funkcjonowaniu tej warstwy naskórka. Na rozmieszczenie wilgoci w warstwie rogowej mają wpływ oddziaływania z silnie hydrofilowymi składnikami naturalnego czynnika nawilżającego (NMF, ang. Natural Moisturizing Factor), a także z polarnymi fragmentami peptydów i lipidów cementu międzykomórkowego.