Karotenoidy w kosmetyce anti-age

Alabastrowa skóra przez wiele wieków była ideałem piękna, do którego dążyła każda kobieta. Pierwsze wzmianki na ten temat pojawiają się już w starożytności, u schyłku państwa egipskiego. Królowa Kleopatra dla zachowania nieskazitelnej bieli skóry zażywała kąpieli w kozim mleku. Również w średniowieczu ideałem kobiety była postać niezwykle smukła, długowłosa, o jasnej, wręcz śnieżnobiałej cerze. Aż do pierwszej wojny światowej do kanonu urody zaliczano kobietę kruchą, delikatną, o mlecznej cerze. Blada skóra była oznaką przynależności do stanu szlacheckiego. Człowiek opalony utożsamiany był z niższymi warstwami społecznymi, tj. robotnikami, biedakami, rolnikami i służbą. Kobiety pudrowały się na biało i chodziły pod parasolkami, chroniąc skórę przed słońcem. Dopiero w latach dwudziestych XX wieku tendencja ta uległa odwróceniu. Moda na śnieżnobiałą cerę zaczęła stopniowo zanikać, ustępując miejsca nieprzemijającej po dziś dzień modzie na brąz. W dzisiejszych czasach dążenie do dobrego wyglądu stało się zjawiskiem masowym. Zgodnie z wymogami współczesnych kanonów estetycznych to właśnie „skóra muśnięta słońcem” jest utożsamiana ze zdrowiem i dobrym samopoczuciem. Moda ta niesie ze sobą jednak wiele niebezpieczeństw związanych z nadmiernym narażeniem organizmu na działanie promieniowania ultrafioletowego. Ekspozycja na promieniowanie UV oprócz pożądanego przez wiele osób efektu opalenizny może nieść ze sobą wiele niekorzystnych konsekwencji dla skóry i całego organizmu. Efektem nadmiernego naświetlania są podrażnienia posłoneczne, przedwczesne starzenie się skóry, skutkujące m.in. utratą jędrności i pojawieniem się zmarszczek, a także zwiększone ryzyko nowotworów skóry oraz reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne. Istotna jest więc profilaktyka fotostarzenia i zapobieganie skutkom działania egzogennych czynników oksydacyjnych, np. przez stosowanie inhibitorów reakcji rodnikowych. Karotenoidy, stanowiące grupę ponad 600 naturalnych barwników, są doskonałymi antyutleniaczami – mają silne działanie przeciwrodnikowe i zdolność neutralizowania tzw. tlenu singletowego – jednego z egzogennych czynników oksydacyjnych. Dzięki temu mogą opóźniać procesy starzenia się skóry, a także zapobiegać podrażnieniom posłonecznym.

Mechanizm fotostarzenia się skóry i właściwości antyoksydacyjne karotenoidów

Narażenie skóry na zbyt długie i intensywne działanie promieniowania UV w pierwszym rzędzie skutkuje pojawieniem się rumienia rozwijającego się kilka godzin po ekspozycji. Przyczynia się ono do nadprodukcji wolnych rodników, powstania reaktywnych form tlenu (ROS), w tym groźnego tlenu singletowego, przez co może ono naruszać molekularną strukturę komórki, wywoływać m.in. procesy zapalne w skórze, hiperproliferację naskórka i przyspieszone sieciowanie włókien kolagenowych, procesy utleniania i degradacji kolagenu, zmiany morfologiczne w keratynocytach i innych komórkach skóry.

W zakresie zapobiegania skutkom działania egzogennych czynników oksydacyjnych dysponujemy dwiema głównymi liniami obrony:

• stosowanie substancji zatrzymujących promieniowanie i nie dopuszczających go do skóry (ochrona przed bezpośrednim działaniem promieniowania UV);
• stosowanie inhibitorów reakcji rodnikowych, czyli związków neutralizujących działanie wolnych rodników.

Jednym z głównych przedstawicieli drugiej grupy związków są karotenoidy. Karotenoidy to duża grupa naturalnych lipofilowych barwników syntezowanych przez rośliny i mikroorganizmy, szeroko rozpowszechnionych w naturze. Karotenoidy są doskonałymi antyutleniaczami, mają zdolność do hamowania reakcji wolnorodnikowych towarzyszących ekspozycji na UV. Umożliwiają skuteczną neutralizację dwóch najbardziej reaktywnych form tlenu: singletowego tlenu cząsteczkowego (1O2) i rodników nadtlenkowych. Najbardziej znanym, szeroko stosowanym w kosmetykach i suplementach diety reprezentantem karotenoidów jest β-karoten, pomarańczowy barwnik, który w żywych tkankach jest częściowo utleniany do retinalu, stanowi więc źródło witaminy A. Dzięki istnieniu mechanizmów ograniczających tę przemianę jego stosowanie jest bezpieczne. Hamuje on reakcje rodnikowe bez jakiegokolwiek uszczerbku dla komórek i tkanek. Szereg badań dowodzi, że żadne inne antyoksydanty nie neutralizują tlenu singletowego w stopniu takim jak β-karoten. Pod względem zdolności wymiatania 1O2 przewyższa α-tokoferol prawie 50-krotnie. Z tego powodu jest często określany jako „dodatkowy filtr słoneczny”. Najwyższy współczynnik ochrony (SPF) preparatu zawierającego β-karoten nie wynosi więcej niż 2, jednak w połączeniu z typowymi filtrami UVA i UVB można z jego pomocą uzyskać bardzo wysoką ochronę przed promieniowaniem.