Słońce i dermatologia

Reakcje posłoneczne, które mogą wystąpić w zdrowej skórze, dzielimy na odczyny ostre, przede wszystkim:

• oparzenia słoneczne
• opaleniznę

oraz zmiany odległe, mające związek z ostrymi lub przewlekłymi ekspozycjami na światło:

• piegi
• nabyte znamiona barwnikowe
• rogowacenie świetlne
• niebarwnikowe nowotwory skóry
• czerniak złośliwy
• starzenie się skóry - photoaging.

UVA a UVB

Za oparzenia słoneczne odpowiedzialne jest promieniowanie UVB (280-320 nm). To tzw. promienie rumieniotwórcze. Obraz kliniczny oparzenia jest znany prawie każdemu człowiekowi, często niestety z własnego doświadczenia W warunkach fizjologicznych rumień posłoneczny osiąga maksimum nasilenia po 12-24 godzinach.

Najmniejszą dawkę promieniowania wywołującą rumień wyrażamy w jednostkach czasu lub w J/cm2 i nazywamy minimalną dawką rumieniową MED. W dużym przybliżeniu możemy przyjąć, że 20 minut ekspozycji w południe w okresie letnim stanowi dawkę 1 MED. W początkowym okresie rumieniowi towarzyszy obrzęk, uczucie gorąca lub „rozbicia“. Później mogą się rozwinąć pęcherze i złuszczanie naskórka. W cięższych przypadkach dominują objawy ogólne, aż do tzw. udaru słonecznego, stanowiącego zagrożenie życia.

Promieniowanie UVA wywołuje rumień tzw. natychmiastowy i nasilenie melanogenezy. Natychmiastowa hyperpigmentacja zanika po kilku godzinach, ustępując miejsca właściwej opaleniźnie, będącej naturalną konsekwencją ekspozycji na rumieniowe i subrumieniowe dawki UVB i UVA. W wyniku kilkakrotnej ekspozycji na UVB dochodzi do pogrubienia naskórka i intensyfikacji transportu melaniny, co jest naturalnym mechanizmem obronnym przed następnym naświetlaniem.

Promienie UVA nie mają wpływu na grubość naskórka i ich działanie ochronne przed oparzeniem słonecznym jest o wiele słabsze. Warto pamiętać, że opalenizna z solarium, w którym dominuje UVA, przy redukcji UVB, ma małe działanie protekcyjne przed naturalnym promieniowaniem słonecznym. W życiu codziennym przed promieniami UVB chroni nas szyba okienna, natomiast promienie UVA przechodzą zarówno przez szkło okienne czy kwarcowe, jak i przez wodę.

Starzenie świetlne

Photoaging - starzenie świetlne - to zjawiska zachodzące w skórze pod wpływem światła, które są związane z przewlekłym procesem zapalnym doprowadzającym do zmian degeneracyjno- wytwórczych. W obrazie klinicznym dominują głębokie zmarszczki i bruzdy, przesuszenie i nadmierne rogowacenie naskórka, przebarwienia, rozszerzone naczynia krwionośne, równoczesne występowanie zaniku i przerostu naskórka oraz utrata elastyczności skóry. Najbardziej charakterystyczne jest zjawisko elastozy, tzn. widoczne w badaniu mikroskopowym fragmentu skóry nagromadzenie nieprawidłowych mas elastyny w obrębie skóry właściwej. Kliniczny obraz takiej skóry nazywany jest skórą żeglarzy lub farmerów.

Zaburzenia barwnikowe

Uszkodzenie komórek naskórka prowadzi do rogowacenia słonecznego w postaci czerwonobrązowych plam o szorstkiej powierzchni, będących prekursorami raków skóry.

Uszkodzenie komórek barwnikowych wywołuje plamy ciemniejsze lub jaśniejsze od otoczenia, łącznie z plamą soczewicowatą złośliwą, mogącą się przekształcić w czerniaka. Często występują brodawki łojotokowe, w początkowym stadium nazywane przez pacjentów „plamami wątrobowymi“. Są to jedyne ze zmian przebarwieniowych, które bardzo łatwo poddają się leczeniu, natomiast nie można zapobiec ich powstawaniu.