Aromaterapia w kosmetyce i kosmetologii

© Depositphotos

Rys historyczny

Chociaż termin „aromaterapia” nie istniał przed 1928 rokiem – kiedy to francuski chemik i aptekarz René Maurice Gattefossé użył go po raz pierwszy, to stosowanie olejków eterycznych i ekstraktów roślinnych dla ich właściwości leczniczych sięga tysiące lat wstecz. Zapachami interesowano się już około 5000 lat p.n.e., za czasów Mezopotamii i Egiptu, gdzie aromatyczne olejki, balsamy i kadzidła używane były do czczenia bogów i zmarłych. Wśród wielu interesujących historii czystym przykładem aromaterapii jest to, iż Kleopatra miała podobno użyć mocy olejku różanego, by swymi wdziękami oczarować Marka Antoniusza. Wiedza kapłanów egipskich, spisana na zwojach papirusu, stanowi po części podstawę współczesnej aromaterapii. Również Grecy i Rzymianie korzystali z esencji zapachowych. Używano ich m.in. do religijnych obrzędów. W czasach antyku ciało ludzkie stanowiło przedmiot kultu, stąd bogaci nie szczędzili środków, by wykorzystując siły natury, stać się zdrowszym, silniejszym, piękniejszym i bardziej zmysłowym.

Hipokrates, zwany ojcem medycyny, w swoich pismach odwoływał się do wielu roślin leczniczych i zalecał stosowanie olejków do masaży i kąpieli. Podstawą dzisiejszej wiedzy o terapii olejkami eterycznymi jest dzieło „Co się tyczy zapachów”, które stworzył grecki lekarz Teofrast z Eresos. W średniowieczu zrodziła się destylacja olejków roślinnych, wiodąca dziś wśród technologii produkcji olejków. Wielki wkład w jej powstanie wniósł słynny arabski lekarz Avicenna, który zastosował do destylacji układ chłodzenia, dzięki czemu produkcja olejków stała się wydajniejsza. Opisał on ponad 800 leczniczych gatunków roślin, wśród których znalazła się lawenda, rumianek i róża. Terapeutycznymi właściwościami wonnych olejków zainteresował się w latach dwudziestych XX wieku wspomniany René Gattefossé. Kiedy oparzoną w laboratorium perfumeryjnym rękę zanurzył w esencji lawendowej, rana szybko się zagoiła, nie pozostawiając blizn. Wtedy to podjął badania nad bakteriobójczymi, odkażającymi, przeciwzapalnymi i przeciwwirusowymi właściwościami olejków. Doświadczenia Gattefosségo wzbogacił i rozsławił na całym świecie chirurg wojskowy Jean Valnet, który wobec braku dostaw leków w czasie wojny wykorzystywał z wielkim powodzeniem na rannych żołnierzach gojące i antyseptyczne właściwości olejków. Nurt aromaterapii, polegający głównie na stosowaniu olejków zewnętrznie w połączeniu z masażem, zapoczątkowała francuska biochemiczka Marguerite Maury. Aromaterapia stanowi swego rodzaju zbiór doświadczeń wielu cywilizacji ludzkich świadomie korzystających od tysięcy lat z leczniczej mocy roślin.

Olejki eteryczne

Olejki eteryczne to lotne, zwykle bezbarwne lub jasnożółte ciecze pochodzenia roślinnego, będące wieloskładnikowymi mieszaninami różnych związków chemicznych (węglowodorów, terpenów, alkoholi, eterów, aldehydów, ketonów). Posiadają one charakterystyczny zapach, będący pochodną wielu składników. Zwykle w olejku dominuje pojedyncza substancja zapewniająca typ zapachu i decydująca o jego właściwościach. Przykładowo w olejku różanym głównym związkiem zapachowym jest geraniol, w goździkowym – eugenol, w tymiankowym – tymol, a w cytrynowym – cytral. Pozostałe składniki mieszaniny nadają olejkowi swoistą nutę zapachową.

Olejki eteryczne znajdują się w kwiatach, liściach, korzeniach, kłączach, owocach, nasionach i cebulach. Niekiedy olejki pozyskiwane z różnych części tej samej rośliny różnią się składem i zapachem. Bywa też tak, iż zupełnie różne rośliny mają podobny skład olejków eterycznych, a tym samym charakteryzuje je podobny zapach. Istnieje około 1700 roślin olejkodajnych. Szczególnie obficie olejki występują w roślinach z rodzin: jasnotowatych (Lamiaceae), selerowatych (Apiaceae), astrowatych (Asteraceae), mirtowatych (Myrtaceae), rutowatych (Rutaceae), bodziszkowatych (Geraniaceae), sosnowatych (Pinaceae).

Olejki eteryczne pozyskuje się z różnych części roślin trzema podstawowymi metodami: przez destylację z parą wodną, ekstrakcję rozpuszczalnikami organicznymi oraz wytłaczanie. Każda z tych metod dostarcza materiału zapachowego o nieco odmiennych właściwościach i zastosowaniu.

Destylacja z parą wodną to najstarszy i najpowszechniejszy obecnie sposób otrzymywania większości olejków eterycznych, np. różanego, lawendowego, rumiankowego czy kolendrowego.

Ekstrakcja za pomocą rozpuszczalników, głównie eteru etylowego lub naftowego, to metoda, w wyniku której powstają tzw. absoluty i konkrety zapachowe. Można tu także wyróżnić dawną metodę nawaniania, czyli „enfleurage”, polegającą na wytrawianiu zapachów kwiatowych za pomocą stałych, oczyszczonych, bezwonnych tłuszczów zwierzęcych lub płynnych olejów roślinnych bądź gliceryny. Aromatyzowane w ten sposób tłuszcze znajdują szerokie zastosowanie w przemyśle perfumeryjno- kosmetycznym.