SPA & wellness w Polsce i na świecie

© Sergey A. Khakimulin - Depositphotos

Definicja oraz istota SPA

W poszukiwaniu pochodzenia wyrazu SPA najczęściej spotykamy wyjaśnienie, iż jest to skrót od łacińskiego wyrażenia sanus per aquam lub sanitas per aquam, co oznacza „do zdrowia za przyczyną wody”. Istnieje również pogląd, który etymologii terminu SPA upatruje w nazwie XIV-wiecznego belgijskiego uzdrowiska Spa w Ardenach, słynącego ze źródła wód mineralnych. To właśnie od nazwy tego kurortu w języku angielskim przyswoiło się słowo SPA, które oznaczało miejscowość z wodami leczniczymi, czy też lecznictwo przy użyciu wody. Jeszcze inne przekonanie wskazuje źródło terminu w łacińskim wyrazie spagere, czyli spryskiwaniu wodą, bądź w walońskim espa, oznaczającym wodotrysk [1]. Choć istnieje kilka wyjaśnień pochodzenia terminu SPA, jest jeden element, który nieodłącznie towarzyszy każdej z interpretacji – jest to woda. To właśnie ona oraz jej nieoceniony wpływ na zdrowie i samopoczucie ludzi jest podstawą SPA. Jakkolwiek sam termin SPA spopularyzował się w USA dopiero wraz z początkiem lat dziewięćdziesiątych XX wieku na potrzeby określenia rodzącego się sektora usług, to korzeni tak rozumianego zjawiska można dopatrzyć się o wiele wcześniej.

Obecnie wyraz SPA funkcjonuje w językach wielu narodów na całym świecie i definiuje się go jako ‘korzystanie z wody (w miarę możliwości leczniczej) w różnych formach, jak sauna, pływanie, masaże wodne, kąpiele w wodzie leczniczej, termicznej lub zwykłej wzbogaconej ozonem itp.’. Niewątpliwie sama idea SPA przyczynia się do działań prozdrowotnych zindustrializowanego świata. W jej ramach często spotykane jest holistyczne podejście do zdrowia, jak również satysfakcji człowieka, które pojmuje jednostkę jako całość, a nie wyodrębnione układy. Zgodnie z powyższym realizowana jest filozofia głosząca, iż w aktywności zmierzającej do poprawy lub utrzymania bieżącego stanu zdrowia powinno się korzystać z jak największej liczby środków.

SPA a wellness

Niejednokrotnie można się zetknąć z zestawianiem ze sobą słów SPA i wellness bądź błędnym traktowaniem ich jako synonimów. Faktem jest, że współcześnie powyższe terminy są ze sobą istotnie związane, jednak wellness rozumiane prawidłowo znaczy więcej aniżeli lecznicze czy relaksacyjne zabiegi. Wellness to „filozofia życia, której celem jest osiągnięcie dobrego samopoczucia poprzez harmonię ciała, umysłu i ducha”. Nie ma mowy w tym miejscu o wybiórczym działaniu, wellness to styl życia, wszystko to, czym ludzie się otaczają, zajmują, konsumują, by ich samopoczucie było jak najlepsze. Owo pojęcie zawiera w sobie aktywności, zachowania i nastawienia, które podnoszą jakość życia, a zarazem je przedłużają.

Koncepcja wellness, choć podobnie jak SPA ma swe korzenie głęboko w starożytności (zagadnienie to poruszane było szczególnie przez filozofów), to jednak ściśle we współczesnym rozumieniu zaistniała wraz z końcem lat pięćdziesiątych XX wieku, kiedy to jej definicję ustalił dr Halbert Dunn. Ten amerykański lekarz dał początek idei zdrowego stylu życia, która nie musi być urzeczywistniana jedynie w miejscowościach leczniczych, w przeciwieństwie do SPA, w rozumieniu Europejskiego Stowarzyszenia SPA (European Spas Association, ESPA). W ramach Europejskiego Związku Uzdrowisk termin SPA definiuje się jako „źródło wód mineralnych, miejsce bądź miejscowość, gdzie tego typu źródło zostało znalezione”. ESPA w swych statystykach pojmuje powyższy termin jako „miasto posiadające naturalne źródła wód mineralnych, a także przedsiębiorstwo świadczące zabiegi przy wykorzystaniu wód tychże źródeł” [2]. W przeciwieństwie do Europy, w Stanach Zjednoczonych wyraża się inne zdanie na temat części składających się na SPA. Według Międzynarodowego Towarzystwa SPA (International SPA Association, ISPA)1, sprowadzanie owego terminu do funkcjonowania jedynie w ramach naturalnych źródeł mineralnych jest zbyt wąskie. Dlatego też ISPA wysnuwa własną definicję SPA, wedle której o tym zjawisku „można mówić wtedy, kiedy dochodzi w czasie wolnym do relaksu, rozluźnienia, odnowy pod względem fizycznym i psychicznym, a człowiek ma możliwość dobrej zabawy”. Janet Goodrich sądzi, że najważniejsze w SPA jest zapewnienie osobom w nim przebywającym dostępu do zróżnicowanych usług, które poprowadzą ku poprawie ich zdrowia psychofizycznego.

Podział ośrodków SPA

Warto podkreślić, że obecnie nie ma oficjalnego podziału ośrodków SPA. Mimo to, opierając się na obserwacjach oraz tematycznych publikacjach, można dokonać pewnego umownego podziału. W tym kontekście można wyróżnić ośrodki Day SPA, w których – jak sama nazwa wskazuje – czas trwania zabiegów nie przekracza długości dnia (klient przebywa w nich kilka godzin), oraz obiekty, w których spędza się kilka do kilkunastu dni (24 godziny na dobę), są to tzw. Resort SPA. Day SPA funkcjonuje również pod nazwą miejskiego SPA i do owej grupy można zaklasyfikować duże salony kosmetyczne, które oferują zabiegi wodne, strefy SPA dużych klubów fitness, a także niezależne zespoły obiektów zajmujących się urodą i relaksem klientów, które mieszczą się w dużych miastach. Swoją uwagę skupiają na obsłudze klienta miejskiego i działają jedynie na rynku lokalnym, w związku z tym nie posiadają bazy noclegowej. Z kolei Resort SPA to obiekty hotelowe, które oferują pełen wachlarz zabiegów pielęgnacyjnych, upiększających i odprężających. Tego typu SPA zazwyczaj charakteryzuje atrakcyjne turystycznie położenie oraz to, że uzupełnieniem usług Resort SPA są przestrzenie, w których można praktykować jedną bądź kilka dyscyplin sportowych (chociażby narciarstwo, tenis, żeglarstwo itp.)

PIŚMIENNICTWO

1. Ashenburg K., Historia brudu, Bellona, Warszawa 2009.
2. Belawa R., Trochę historii… Spa w Spa, „Beauty Forum Polska”, 1-2:51, 2012.
3. Dryglas D., Kształtowanie obiektu spa jako innowacyjnego uzdrowiskowego produktu turystycznego w Polsce, [w:] Uzdrowiska i ich znaczenie w gospodarce turystycznej, red. nauk. A.R. Szromek, Proksenia, Kraków 2010.
4. Dryglas D., Innowacje produktowe turystyki uzdrowiskowej, [w:] Innowacje w percepcji przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego i klientów uzdrowisk, XVIII Kongres Uzdrowisk Polskich, Stowarzyszenie Gmin Uzdrowiskowych RP, Muszyna 2009.
5. Hadzik A., Turystyka uzdrowiskowa – teoretyczne ujęcie problemu, [w:] ZN nr 488 „Ekonomiczne problemy turystyki” nr 10, red. Meyer B., Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2008.
6. Jabłonowska K., Wyeliminować nudę, SPA Kosmetyka 2 (5): 8-9.
7. Kasprzak W., Mańkowska A., Fizykoterapia, medycyna uzdrowiskowa i SPA, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
8. Koreńczuk A., Turystyka SPA i wellness, [w:] Turystyka zdrowotna, WSTiH, Gdańsk 2010.
9. Kozłowski A., Współczesne problemy uzdrowisk w Polsce, [w:] Uzdrowiska w Europie. Teraźniejszość i rys historyczny, M. i R. Łazarkowie, Wyd. Akademickie Wyższej Szkoły Społeczno-Przyrodniczej w Lublinie, Lublin 2007.
10. Łazarkowie M. i R., Uzdrowiska w Europie. Teraźniejszość i rys historyczny, Wyd. Akademickie Wyższej Szkoły Społeczno-Przyrodniczej w Lublinie, Lublin 2007.
11. Małecka B., Marcinkowski J.T., Rys historyczny rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego, Prob. Hig. Epidemiol., 88: 139, 2007.
12. Mogučev A., Historia łaźni – Grecja i Rzym, Gabi. net – Estetyka & Zdrowie, 4: 4-6, 2008.
13. Napora W., Lojalny klient spa na wagę złota, „Profesjonalne SPA”, 1: 12, 2010.
14. Okoń M., Szokujące terapie Spa, „Kosmetyka Profesjonalna”, 3: 29, 2009.
15. Raducha-Romanowicz A., Rynek szerokich możliwości, „Profesjonalne SPA”, 1:4, 2009.
16. Sołtys K., Miasto aniołów, „Eden SPA”, 4:20, 61, 2012.
17. Szromek A.R. (red. nauk.), Uzdrowiska i ich znaczenie w gospodarce turystycznej, Proksenia, Kraków, 2010.
18. Topczewski A., Ze skarbów całego świata, „Spa Business”, 1:30-33, 2010.
19. Witasiak K., Specyfika polskich ośrodków spa, „Cabines Polska”, 49, 2012.
20. Zaczek W., Podziemne morze, „Eden SPA”, 6-7:12-16, 2011.