Starzenie się skóry. Metody zapobiegania oraz pielęgnacja skóry dojrzałej cz.1

© Atamanenko Evgeny - Fotolia

Proces starzenia się skóry

Starzenie się jest nieodwracalnym i naturalnym procesem, który zachodzi w organizmie każdego człowieka. Do mechanizmów regulujących proces starzenia można zasadniczo zaliczyć trzy procesy. Pierwszy z nich to uszkodzenie i utrata komórek, które się nie rozmnażają. Drugi to modyfikacja biologicznych właściwości komórek, które się rozmnażają. Trzeci proces to zmiany w strukturze składników pozakomórkowych, np. zmiany swoistości kolagenu. Wyróżniamy dwa zasadnicze mechanizmy starzenia – starzenie endogenne i egzogenne.

Starzenie endogenne

Endogenne mechanizmy starzenia się skóry spowodowane są działaniem czynników wewnętrznych, obecnych w organizmie człowieka. Na ten rodzaj starzenia nie mamy wpływu. Starzenie wewnątrzpochodne pojawia się później niż starzenie zewnątrzpochodne. Główną rolę odgrywają w nim czynniki środowiskowe, hormonalne i genetyczne. Zmiany zachodzą w skórze właściwej, naskórku oraz w tkance podskórnej.

Do zmian zachodzących w naskórku możemy zaliczyć suchość i odwodnienie, spowodowane niekorzystnymi biochemicznymi przeobrażeniami w lipidach warstwy rogowej oraz zmianami składników naturalnych czynników nawilżających (NMF). Kolejnym procesem zachodzącym w naskórku jest zmniejszenie wydzielania potu, spowodowane redukcją ilości gruczołów potowych, skutkujące wysuszeniem skóry. Zaliczyć tu należy również wszelkie zaburzenia odporności w związku ze zmniejszoną ilością komórek Langerhansa. Zmniejsza się również ilość melanocytów w skórze. W naskórku zanika ponadto warstwa ziarnista i kolczysta oraz ścieńczeniu ulega warstwa komórek podstawnych. Naskórek ma zmniejszoną zdolność do hamowania TEWL (transepidermal water lost, przeznaskórkowa utrata wody), natomiast zwiększoną wrażliwość na działanie substancji egzogennych, takich jak np. promieniowanie UV czy detergenty. Ponadto, obserwowaną zmianą jest zanikanie włókien kolagenowych i filamentów oraz ograniczenie ilości syntetyzowanej witaminy D3.

Do zmian zachodzących w skórze właściwej zaliczamy zmniejszenie ilości mastocytów, zmniejszenie ilości naczyń włosowatych prowadzące do zaburzenia mikrokrążenia, zmniejszenie ilości włókien elastycznych oraz zmniejszenie metabolicznej aktywności fibroblastów. Ponadto obserwujemy zmniejszenie ilości kwasu hialuronowego, zaburzenie architektury oraz zmniejszenie ilości włókien kolagenowych. Częstą zmianą jest również zmniejszenie gęstości rozmieszczenia mieszków włosowych oraz barwnika we włosach.

W tkance podskórnej, zbudowanej głównie z włókien tkanki łącznej i tkanki tłuszczowej, po czterdziestym roku życia spada aktywność fibroblastów, czyli komórek, gdzie produkowane są włókna stanowiące „rusztowanie” dla skóry. Znacznie więcej kolagenu i elastyny jest rozkładane niż tworzone. Znacznie mniej tłuszczów jest spalanych, co sprzyja odkładaniu się ich w skórze. Naczynia krwionośne również są podpierane przez kolagen i elastynę. Przy ich zwiększonym rozkładzie dochodzi do osłabienia naczyń, ich zwiększonej przepuszczalności i kruchości. Powoduje to niedostarczanie do komórek odpowiedniej ilości składników odżywczych, nieusuwanie produktów przemiany komórkowej (toksyn) oraz niemożność odprowadzania płynu międzykomórkowego. Wszystkie te czynniki powodują, że skóra jest mało jędrna. Brak substancji odżywczych sprawia, że i tak spowolnione procesy komórkowe nie mogą przebiegać prawidłowo. Wpływa to na wygląd skóry, która nabiera szarego kolorytu, jest sucha, obwisła, szorstka.

Czynnikiem, który niewątpliwie wpływa na proces starzenia się u kobiet, jest menopauza, czyli okres zakończenia menstruacji spowodowany zanikiem czynności jajników. Wiekiem średnim dla menopauzy jest przedział pomiędzy czterdziestym dziewiątym a pięćdziesiątym drugim rokiem życia. Następuje wówczas spadek ilości estrogenów w organizmie, co prowadzi do zmian w obrębie naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Zmiany zachodzące w obrębie naskórka na skutek menopauzy polegają na zanikaniu warstw ziarnistej i kolczystej, zmniejszaniu się przylegania komórek naskórka oraz na ścieńczeniu wszystkich jego warstw. Spowolniona zostaje aktywność podziałów komórek w warstwie podstawnej, komórki głębszych warstw naskórka nabierają tendencji do horyzontalnego układania się. Skracają się sople naskórkowe, wygładzeniu ulega granica skórno-naskórkowa oraz zmniejsza się ilość zasobów wodnych, liczby melanocytów oraz komórek Langerhansa.

Do zmian zachodzących w skórze właściwej w okresie menopauzy należy zaliczyć spadek syntezy oraz aktywności fibroblastów oraz spadek poziomu kwasu hialuronowego. Ponadto możemy zaobserwować zaburzenia kolagenu oraz mikrokrążenia, a także upośledzenie elastyczności i pogrubienie fałdów skórnych, skutkujące uwidocznieniem się zmarszczek. Dochodzi do zaniku tkanki podskórnej, zmniejszonej aktywności adipocytów oraz spowolnienia metabolizmu komórkowego.

Objawami opisanych zmian zachodzących w procesie starzenia wewnątrzpochodnego na skórze może być suchość, szorstkość i niejednokrotnie swędzenie, rogowacenie, bladość oraz możliwość wystąpienia plamicy starczej. Dodatkowo zaobserwować możemy łamliwość, kruchość, szorstkość i bruzdowatość paznokci, cienkość i łamliwość włosów, przerzedzenie się ich i siwienie.