Lipidy w kosmetologii część 1

© katerinchik - Depositphotos

Lipidy są dużą i niejednorodną grupą związków organicznych, nierozpuszczalnych w wodzie, zbudowanych z długich łańcuchów węglowodorowych. Natomiast „tłuszcze” to zwyczajowa nazwa grupy lipidów zaliczanych do glicerydów, czyli połączeń glicerolu (alkoholu cukrowego, zwanego potocznie gliceryną) z wyższymi kwasami tłuszczowymi. Najczęściej dotyczy trójglicerydów (triacylogliceroli, TG) będących estrami cząsteczki glicerolu z trzema cząsteczkami kwasów tłuszczowych (tzw. tłuszcze właściwe). Są to lipidy proste, gromadzone w podskórnej tkance tłuszczowej ludzi i zwierząt, wykorzystywane przez organizm jako źródło energii. Zbyt wysoki poziom trójglicerydów we krwi może być groźny dla zdrowia. U roślin tłuszcze magazynowane są głównie w nasionach, czasem w miąższu owoców (np. olej awokado). Istotnym składnikiem tłuszczów, nadającym im określone właściwości, są kwasy tłuszczowe.

Kwasy tłuszczowe nasycone – nie zawierają wiązań podwójnych w łańcuchach węglowych, dzięki czemu w temperaturze pokojowej nadają tłuszczom konsystencję stałą (podwyższają temperaturę topnienia). Są charakterystyczne dla tłuszczów zwierzęcych (masło, smalec). Do wyjątków należą trany.

Kwasy tłuszczowe nienasycone – w łańcuchach węglowych występują wiązania podwójne, dzięki czemu tłuszcze przyjmują w temperaturze pokojowej konsystencję płynną (oleje, głównie roślinne). Kiedy w składzie oleju, oprócz kwasów nienasyconych, występują kwasy tłuszczowe nasycone, przyjmuje on konsystencję masła. Oleje roślinne mogą być sztucznie utwardzane w procesie uwodornienia, czyli przekształcane w tłuszcze stałe, co ma miejsce przy produkcji margaryn. Do substancji lipidowych zaliczane są też woski, roślinne i zwierzęce. W kosmetologii stosuje się również woski mineralne. Woski mają przeważnie konsystencję stałą, ale i tu zdarzają się wyjątki.

Sterydy (steroidy) – to lipidy o budowie pierścieniowej; należą do nich sterole, hormony płciowe i kory nadnerczy, kwasy żółciowe, witamina D. Do steroli roślinnych (fitosteroli) zalicza się: sito- i stigmasterol; zwierzęcych: cholesterol; u mikroorganizmów (np. drożdży) występuje ergosterol (prowitamina D).

Lipidy izoprenowe (terpeny) – to węglowodory wywodzące się z izoprenu. Należą do nich naturalne substancje zapachowe, występujące w olejkach eterycznych, balsamach i żywicach roślinnych, także karotenoidy oraz skwalen i kauczuk.

Lipidy złożone są połączeniami lipidów z innymi związkami chemicznymi. Wśród nich wyróżnia się fosfolipidy, m.in. lecytyny (zawierają reszty fosforanowe), oraz glikolipidy (jako dodatkowy składnik zawierają cukier).

Lipidy w skórze

Boimy się tłuszczu, bo jego nadmiar szkodzi figurze, ale musimy być świadomi, że lipidy są bardzo potrzebne naszemu organizmowi, także skórze. Substancje lipidowe są jednymi z najważniejszych elementów budulcowych skóry ludzkiej, dlatego też od dawna budzą duże zainteresowanie kosmetologów.

Lipidy wchodzą w skład wszystkich błon biologicznych, także błon otaczających komórki naszego ciała. Przez błony plazmatyczne odbywa się wymiana gazowa oraz przepływ wody, substancji odżywczych i mineralnych, co jest niezwykle istotne dla życia komórek, w konsekwencji także dla wyglądu i kondycji skóry. Aby te procesy mogły zachodzić w sposób ciągły, błona musi mieć nie tylko odpowiedni skład, ale też właściwą konsystencję oraz strukturę przestrzenną i właśnie to zadanie „wykonują” lipidy błonowe.

Istotę struktury błony komórkowej stanowi tzw. dwuwarstwa lipidowa. Jej najważniejszymi składnikami są lipidy o właściwościach amfipatycznych: fosfolipidy i glikolipidy (np. fosfatydylocholina), ułożone w taki sposób, że hydrofilowe „głowy” skierowane są ku wodzie, a hydrofobowe „ogony” skupiają się razem we wnętrzu dwuwarstwy.

PIŚMIENNICTWO

• Glinka R., Glinka M. Receptura kosmetyczna z elementami kosmetologii. Tom 1. Oficyna Wydawnicza MA, Łódź 2008
• Jurkowska S. Tezaurus. Substancje czynne wykorzystywane w kosmetykach. Ekoprzem Sp. z o.o, Dąbrowa Górnicza 2005
• Jurkowska S. Surowce kosmetyczne. Ekoprzem Sp. z o.o., Dąbrowa Górnicza 2007
• Karłowicz-Bodalska K., Bodalski T. Nienasycone kwasy tłuszczowe, ich właściwości biologiczne i znaczenie w lecznictwie. Postępy Fitoterapii 1, 2007: 46-56
• Kowalska-Wochna E. GLA - niezwykle ważny kwas. Panacea 3(24), 2008: 18-19
• Kowalska-Wochna E. Oleje z amazońskiej dżungli. Cabines Polska 47, 2011: 30-38
• Lamer-Zarawska E. i wsp. Rośliny w kosmetyce i kosmetologii przeciwstarzeniowej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012
• Martini M.C. Kosmetologia i farmakologia skóry. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008
• Materac E. i wsp. Rola kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 w organizmie człowieka. Bromat.Chem.Toksykol. – XLVI, 2, 2013: 225-233
• Noszczyk M. (red.) Kosmetologia pielęgnacyjna i lekarska. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012
• Zielińska A., Nowak I. Kwasy tłuszczowe w olejach roślinnych i ich znaczenie w kosmetyce. Chemik 68, 2, 2014: 103-110
• Żak I. Chemia medyczna. Wyd. Śląska Akademia Medyczna, Katowice 2001
• http://bahyuhorseoil.com/about-bahyu/
• http://biotechnologia.pl
• http://www.bliskonatury.pl
• https://colwayinternational.com/news/.../208,file,baza-cieklokrystaliczna...
• www.floratech.com
• http://naturadlapiekna.pl
• http://www.provita.pl/tajemnice-gla-dobrego-omega-6
• www.seatons-uk.co.uk
• http://www.surowcekosmetyczne.pl
• https://www.zrobsobiekrem.pl