Łojotokowe zapalenie skóry Banalna przypadłość czy objaw poważnej choroby?

© leszekglasner - Fotolia

Przyczyny powstawania łojotokowego zapalenia skóry

Głównym czynnikiem predysponującym do rozwoju ŁZS jest łojotok, czyli nadmierne wydzielanie łoju w wyniku nadczynności gruczołów łojowych. Nadczynność ta może być spowodowana wieloma czynnikami, m.in.: skłonnością genetyczną, zaburzeniami hormonalnymi, przewlekłym stresem czy zaburzeniami przemiany materii. Nie leczony łojotok na skórze głowy może stać się przyczyną zwiększonego wypadania włosów. Nasilenie łojotoku obserwuje się w okresie dojrzewania i utrzymuje się aż do przekwitania. Łojotok może występować także u dzieci, prowadząc do ciemieniuchy. Przypuszcza się, że istotnym mechanizmem inicjującym rozwój choroby jest nadwrażliwość immunologiczna na antygeny lipofilnego, saprofitycznego grzyba drożdżopodobnego z rodzaju Malassezia furfur. Grzyb ten stanowi składową naszej naturalnej flory, jednakże u osób predysponowanych prowokuje odpowiedź immunologiczną pod postacią stanu zapalnego, który objawia się zaczerwienieniem, nadmiernym złuszczaniem, świądem i pieczeniem skóry. Prócz wcześniej wymienionych czynników mających duży wpływ na powstawanie ŁZS wymienia się także: stosowanie nieodpowiednich kosmetyków (z dużą ilością składników o znanym potencjale uczulającym bądź drażniącym), nadmierną ekspozycję na promieniowanie UV, które może powodować nasilenie łojotoku, zanieczyszczenie środowiska, stres, depresje, zaburzenia odżywiania (np. anoreksja). Większą częstość zachorowania na ŁZS obserwuje się także u osób chorych na chorobę Parkinsona, epilepsję, jak również u nosicieli wirusa HIV.

Objawy łojotokowego zapalenia skóry

Jednym z objawów łojotokowego zapalenia skóry występującym na skórze owłosionej jest łupież. Jest to obfite, drobnopłatkowe złuszczanie naskórka i ewentualne tworzenie się nawarstwionych strupów we włosach. Często towarzyszy temu nasilony łojotok, jak również swędząca, zaczerwieniona i podrażniona skóra. Wyróżniamy łupież suchy (bez współtowarzyszącego łojotoku), który objawia się nadmiernym złuszczaniem naskórka, świądem i zaczerwienieniem skóry, oraz łupież tłusty, w którym dodatkowo dochodzi komponent łojotoku, co powoduje powstawanie tłustych strupów na skórze owłosionej głowy. Przyczyną łupieżu jest reakcja skóry na nadmierny wzrost grzyba Malassezia furfur. Zatem w przypadku łupieżu zalecane jest stosowanie szamponów zawierających substancje przeciwgrzybicze, np. ketokonazol i cyklopiroksolaminę. Szampony z ketokonazolem stosuje się, nanosząc niewielką ilość szamponu na skórę głowy, następnie zaleca się wcieranie go w skórę i pozostawienie na 5 minut, po czym preparat spłukuje się. W łupieżu zwykłym i w łojotokowym zapaleniu skóry preparat stosuje się leczniczo 2 razy w tygodniu przez 2 do 4 tygodni, a następnie profilaktycznie raz na 1–2 tygodnie. Po użyciu tego typu szamponów mogą wystąpić działania niepożądane, np. świąd, pieczenie, podrażnienie skóry, a także wysuszenie, przetłuszczenie lub odbarwienie łodygi włosa. Cyklopiroksolamina natomiast ma działanie grzybobójcze, grzybostatyczne, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, dodatkowo łagodzi podrażnienia skóry. Patrząc na całe spektrum działania cyklopiroksolaminy, wydaje się ona lepszą opcją w przypadku łupieżu i łojotokowego zapalenia skóry niż ketokonazol. Stosując szampony z tą substancją, należy pamiętać, aby włosy i skórę głowy zwilżyć dokładnie wodą, a następnie nanieść i delikatnie wmasować szampon, aż do uzyskania piany. Pianę należy pozostawić na 3–5 minut, a następnie dokładnie spłukać i powtórzyć czynność. W profilaktyce zaleca się stosować cyklopiroksolaminę w szamponie 1 raz w tygodniu przez co najmniej 3 miesiące, a terapeutycznie szampon powinien być stosowany 2–3 razy w tygodniu przez 4 tygodnie.

Ciemieniucha występuje najczęściej u niemowląt, noworodków i dzieci. Jest efektem nadmiernie wydzielającego się łoju z gruczołów łojowych na skórze owłosionej głowy, jak również zwiększonego rogowacenia naskórka. Warto tutaj wspomnieć, że pobudzenie gruczołów łojowych do nadmiernej produkcji łoju jest wynikiem utrzymywania się w krwi noworodka hormonów pochodzących od matki. Połączenie mas rogowych i łoju tworzy żółte, suche, łuszczące się strupy o różnym stopniu nasilenia, głównie na skórze głowy. Jeśli ciemieniucha występuje w małym nasileniu, zaleca się wyczesywanie łuski przy użyciu delikatnych szczoteczek przeznaczonych dla dzieci po wcześniejszym zastosowaniu preparatów zmiękczających łuskę. Jeśli ciemieniucha nie ustępuje, a wręcz zajmuje coraz większy obszar, wskazana jest konsultacja dermatologiczna w celu ustalenia najwłaściwszego leczenia. W przypadku ciemieniuchy nie zaleca się stosowania emolientów przeznaczonych do mycia ciała i głowy dzieci, jak również mycia skóry głowy dziecka wodą z dodatkiem emolientowych płynów do kąpieli, gdyż produkty takie mogą dodatkowo nasilać łojotok.