Naturalne barwniki wykorzystywane w kosmetologii

powrót

Kosmetologia

Otaczająca nas przyroda obfituje w naturalne barwniki znajdujące zastosowanie w kosmetologii. Wiele spośród nich wpływa na kondycję naszej skóry oraz wykazuje właściwości prozdrowotne. Barwniki dodawane są do wyrobów kosmetycznych, by nadać im estetyczny wygląd, a także zharmonizować barwę z zapachem. Naturalne barwniki mogą być ponadto wykorzystywane w celach upiększających, jako substancje poprawiające wygląd, podkreślające urodę, maskujące niedoskonałości czy korygujące drobne defekty skóry. Przemysł kosmetyczny wykorzystuje barwniki pozyskiwane z surowców pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i mineralnego. Są one częścią składową preparatów segmentu kosmetyki kolorowej, m.in.: fluidów, pudrów, kredek do warg, szminek, różów do policzków, cieni do powiek, tuszów do rzęs, a także lakierów do paznokci.
muzyka relaksacyjna bez opłat ZAiKS
Naturalne barwniki wykorzystywane w kosmetologii © VILevi - Fotolia

Barwniki są istotnymi składnikami produktów kosmetycznych, wpływającymi na nasze zmysły, podwyższającymi jakość kosmetyków oraz zapewniającymi ich lepszą funkcjonalność. Barwniki to substancje wykorzystywane do zmiany barwy zewnętrznych części ciała lub do nadawania barwy wyrobom kosmetycznym. W zależności od przeznaczenia kosmetyki barwi się z różną intensywnością. W celu uzyskania trwałego koloru i dobrych właściwości kryjących, dodaje się większe ilości barwników (m.in. kredki do warg, szminki, pudry, róże, cienie do powiek, lakiery do paznokci), natomiast dla zapewnienia estetycznego wyglądu produktów kosmetycznych, takich jak na przykład olejki do kąpieli czy opalania, stosuje się mniejsze ilości substancji barwiących. Barwniki wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym powinny spełniać odpowiednie kryteria, a przede wszystkim muszą być nieszkodliwe dla zdrowia i nie mogą zawierać substancji toksycznych (m.in. arsen, ołów czy miedź).

Większość pigmentów stosowanych przez wieki do barwienia ciała to substancje naturalne. Pierwsze surowce stosowane w celach upiększających to barwniki pochodzenia mineralnego. Pozyskiwano je, rozdrabniając minerały lub oczyszczając gleby o dużej zawartości minerałów. Substancje barwiące stosowane do „makijażu” wykorzystywane były już przed 50 000 lat. Prace archeologów wskazują na wykorzystywanie przez naszych przodów muszli zawierających pozostałości czerwonej masy powstałej z roztartego minerału, występującego w wielu odmianach barwy od ciemnoczerwonej do czerwonobrunatnej oraz od rubinowej do oranżowo- żółtej. Muszle, będące odpowiednikami współczesnych pojemniczków na kosmetyki do makijażu, zawierały także mieszankę hematytu, przybierającego po sproszkowaniu barwę wiśniowoczerwoną, oraz pirytu o metalicznej barwie, od mosiężnożółtej do złotej. Do wyrobu akcesoriów kosmetycznych, służących m.in. do przechowywania środków zapachowych czy przygotowania środków do barwienia włosów, wykorzystywano także ołów. Naturalne barwniki były szeroko używane w starożytnym Egipcie. Bardzo cenione były oleje roślinne, które stanowiły bazę większości produktów kosmetycznych. Mieszane z drobno zmielonymi substancjami służyły jako środki barwiące skórę. Makijaż oka Kleopatry stanowił nie tylko upiększanie, ale także doskonałą ochronę przed infekcjami i stanami zapalnymi. Kohl, czyli proszek antymonowy, służył do malowania i wydłużania brwi, ale sądzono także, iż ma pozytywny wpływ na wzrok. Do barwienia twarzy używano czerwonych i żółtych szminek, usta malowano na czerwono, wykorzystując cynober, natomiast paznokcie barwiono na purpurowo. Włosy barwiono indygo lub henną.

Barwniki do włosów i skóry, cienie do powiek oraz perfumy były także w powszechnym użyciu w Grecji, gdzie handel kosmetykami był bardzo ważną gałęzią ówczesnej ekonomii. Rzymianie uważali, że najpiękniejsza jest skóra biała, dlatego wiele substancji było stosowanych w celu jej wybielenia. Służyły temu m.in. maseczki z miodu, nasion, rozdrobnionej kredy, mirry czy białego ołowiu. O stosowaniu bieli ołowianej, inaczej blejwasu, jako środka do makijażu maskującego naturalny kolor cery wspomina wielu pisarzy antycznych. Biały ołów wykorzystywany był także jako składnik preparatów pielęgnacyjnych i leczniczych. Poza węglanem ołowiu, w celach kosmetycznych stosowany był także tlenek ołowiu – glejta oraz siarczek ołowiu – galena. Za oznakę zdrowia uznawano różowe policzki, kontrastujące z jasną karnacją. W tym celu stosowano purpurę antyczną, czerwoną kredę oraz czerwony ołów. Tusz do rzęs stanowił proszek antymonowy, a cienie do powiek sproszkowane minerały – malachit i azuryt. Sztuka barwienia surowcami pochodzenia zwierzęcego istotną rolę odgrywała w Japonii, Chinach i Indiach. Za tych, którzy po raz pierwszy przyrządzali lakiery do paznokci, uważa krypsię Chińczyków, gdyż przyjmuje się, że produkty te pojawiły się na terenie Chin około 3000 lat p.n.e.

Barwniki roślinne, pierwotnie wykorzystywane do upiększania, z czasem stosowano również w celach ochronnych i leczniczych. Zaobserwowano, iż barwniki w połączeniu z tłuszczem zwierzęcym lepiej utrzymują się na skórze, stanowią ochronę przed zimnem oraz wpływają na lepsze gojenie skaleczeń i otarć naskórka. Z czasów starożytnych pochodzą informacje na temat barwników roślinnych, wykorzystywanych do dnia dzisiejszego.

Obecnie w kosmetologii z wielu barwników naturalnych znanych już w starożytności stosuje się tylko nieliczne. Spośród barwników naturalnych, które można znaleźć w recepturach preparatów kosmetycznych, najliczniejszą grupę stanowią barwniki pochodzenia roślinnego. Najpopularniejsze z nich to karotenoidy, flawony, antocyjany oraz chlorofil.

Karotenoidy występują praktycznie we wszystkich roślinach i są kumulowane w organizmach zwierząt. Nadają kolor owocom, kwiatom, nasionom czy liściom, ale także niektórym zwierzętom (pióra kanarka, wiele owadów, tkanki łososia). Karotenoidy to żółte, pomarańczowe i czerwone barwniki, które dzielą się na karoteny i ksantofile. Karoteny to pomarańczowoczerwone barwniki, wśród których wymienić można α-, β- i γ-karoten, luteinę, zeaksantynę, likopen, kryptoksantynę czy astaksantynę. Najbardziej rozpowszechnionym karotenoidem w surowcach naturalnych jest β-karoten, będący prekursorem witaminy A. Ksantofile to żółte lub żółtopomarańczowe barwniki, szeroko rozpowszechnione w świecie roślinnym. Karotenoidy dzięki swoim znakomitym właściwościom są szeroko wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym. Wśród roślin zawierających karotenoidy, wykazujących właściwości przeciwutleniające oraz chroniące przed promieniowaniem UV, wymienić można takie gatunki jak: nagietek lekarski, marchew zwyczajna, dynia zwyczajna, dzika róża, pomidor zwyczajny, kukurydza zwyczajna, rokitnik zwyczajny czy szpinak warzywny. Karotenoidy wykorzystywane są w kosmetykach przeznaczonych do opalania, nadających skórze charakterystyczny odcień opalenizny. Stosowane są także do barwienia preparatów tłuszczowych, m.in. kremów czy olejków, na kolor od żółtego do pomarańczowego. Naturalnym źródłem karotenoidów o właściwościach barwiących jest m.in. szafran uprawny czy rzewień (rabarbar).

Flawonoidy to grupa naturalnych związków organicznych, obecnych we wszystkich częściach roślin – liściach, kwiatach, owocach, jak i korzeniach. Ze względu na budowę chemiczną dzielą się na flawony, flawonole, flawanony, flawanonole, izoflawony, katechiny i antocyjany. Flawonoidy to związki o silnej aktywności biologicznej, wykazujące działanie antyoksydacyjne, przeciwalergiczne czy przeciwzapalne. Wywierają korzystny wpływ na skórę, poprzez ochronę przed promieniowaniem UV czy działanie uszczelniające na naczynia krwionośne. Flawony charakteryzują się różnymi odcieniami barwy żółtej, aż do pomarańczowej. W tej grupie związków wśród najbardziej znanych wymienić można apigeninę (rumianek pospolity, rumianek rzymski), luteolinę (naparstnica purpurowa) czy diosminę (mięta pieprzowa, pietruszka siewna). Antocyjany to naturalne barwniki koloru czerwonego, niebieskiego lub fioletowego, rozpowszechnione w świecie roślin. Znanych jest kilkaset naturalnych barwników antocyjanowych, wśród których wymienić można takie jak: cyjanidyna, delfinidyna, pelargonidyna czy peonidyna. Po raz pierwszy nazwa antocyjany została użyta w 1835 roku w odniesieniu do niebieskich barwników kwiatów chabru. Ze względu na intensywny kolor antocyjany znajdują zastosowanie w przemyśle spożywczym jako barwniki, natomiast właściwości prozdrowotne tej grupy związków, znane od dawna w medycynie ludowej, obecnie są coraz szerzej wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym. Antocyjany wykazują działanie przeciwmiażdżycowe, protekcyjne w chorobach nowotworowych czy wielu schorzeniach ocznych. Do powszechnie występujących surowców antocyjanowych należą owoc borówki czernicy, bzu czarnego, aronii, czarnej porzeczki, winogrona czy kwiat malwy czarnej.

Chlorofile są zielonymi barwnikami, mającymi podstawowe znaczenie w procesie fotosyntezy. Chlorofil, wyodrębniany do celów kosmetycznych z niektórych roślin (m.in. lucerny czy pokrzywy) na drodze ekstrakcji alkoholem etylowym i acetonem, barwi produkty takie jak pasty do zębów, płyny do ust, żele, mydła czy szampony na różne odcienie zieleni. Ponadto działa łagodząco, odwaniająco oraz poprawia kondycję skórę. Wykazuje także właściwości przeciwzapalne, ściągające i antyseptyczne, dlatego wchodzi w skład kremów do pielęgnacji cery trądzikowej, a także dojrzałej i zmęczonej.

więcej w Cabines nr 81

Monika Michalak
publikacje Cabines 81
do góry | powrót