W świecie zapachów część 2. Sztuka perfumerii

© Dmitriy Titov - Depositphotos

Praca perfumiarza polega na tworzeniu kompozycji zapachowych będących mieszaniną wielu składników połączonych w harmonijną całość. Jest dziedziną fascynującą, wymagającą nie tylko pełnej wiedzy o substancjach zapachowych, ale także talentu, cierpliwości, szczególnej wrażliwości zmysłu węchu oraz wieloletniego treningu.

Kreator perfum ma do dyspozycji ponad 3 tysiące syntetycznych związków zapachowych i około 400 naturalnych. Większość z nich potrafi rozpoznać powonieniem, zarówno pojedynczo, jak i w mieszankach. Dla porównania, nos przeciętnego człowieka z łatwością rozpozna znane, pojedyncze zapachy (np. mięta, cytryna, cynamon, czosnek), ale kiedy dostaje „bukiet”, czyli kilka zapachów wymieszanych ze sobą – wskazanie pojedynczych składników staje się przeważnie niewykonalne. Obecnie ciężar zapamiętywania tysięcy składników można częściowo przenieść na komputer; technika cyfrowa ułatwia też wyszukiwanie składników i zapisywanie formuł.

Do stworzenia autorskiej kompozycji perfumiarz wybiera z palety zapachowej kilkanaście, kilkadziesiąt lub nawet więcej pojedynczych składników. Nie istnieje minimalna ani maksymalna liczba komponentów – jedynym ograniczeniem jest wyobraźnia twórcy oraz budżet przeznaczony na dany produkt. Opracowanie zapachu może trwać 3–6 miesięcy (kompozycje mniej wyrafinowane) do 2 lub więcej lat (kompozycje wybitne).

Stworzenie unikatowej kompozycji jest dziełem sztuki, nic też dziwnego, że wybitni perfumiarze zaliczani są do grona artystów i nazywani „kompozytorami perfum”. Tworząc swoją pachnącą recepturę, pracują podobnie jak muzycy, którzy do zaprojektowanego utworu muzycznego dobierają odpowiednie nuty. Terminologia muzyczna na stałe weszła do języka perfum: nuty zapachowe, akordy zapachowe, harmonia zapachu. Warsztat pracy kompozytora perfum, złożony z półek i ustawionych na nich niezliczonych buteleczek z pachnącymi ingrediencjami, też nieprzypadkowo nazywa się „organami”.

Zapachy powstające w laboratoriach perfumiarzy muszą trafić w aktualne upodobania konsumentów, gdyż także w tej dziedzinie panują przemijające mody na określone typy zapachów. Wydanie nowego produktu musi być poprzedzone szczegółową analizą rynku oraz wspomagane marketingowymi akcjami promocyjnymi. Wiele kompozycji nie zostaje przyjętych i szybko znika z oferty, ale mamy też do czynienia z kompozycjami określanymi jako „kultowe”, które po wejściu na rynek natychmiast stały się przebojami, istnieją nieprzerwanie od wielu lat i ciągle mają rzesze nabywców. Należy jednak liczyć się z tym, że czasem nowsze wydania zapachów mogą różnić się składem od swoich pierwowzorów, dlatego prawdziwi koneserzy perfum zawsze poszukują edycji starszych.

Pierwsze miejsce na liście „zapachów wszech czasów” zajmuje Chanel N°5 wydany w roku 1921. Kompozycję tworzy około 80 składników. Statystyki donoszą, że obecnie na świecie co 30 sekund jest sprzedawana jedna buteleczka tego pachnidła. Był to ulubiony zapach Marilyn Monroe, która zwykła mawiać, że „do łóżka idzie ubrana jedynie w Chanel N°5”. Dziś podobno chętnie używa tych perfum Celine Dion i Victoria Beckham, a w kampaniach reklamowych pojawiają się takie twarze jak Catherine Deneuve, Nicole Kidman, a nawet… Brad Pitt. W Polsce Chanel N°5 jest kojarzony bardziej z modą retro dla dojrzałych pań, podczas gdy w Japonii stał się bardzo popularny wśród młodych kobiet.

Do listy zapachów ponadczasowych zalicza się Joy marki Jean Patou, który pojawił się na rynku w roku 1930. Był skierowany do tzw. wyższych sfer i stał się synonimem najwyższego luksusu. Źródła mówią, że do wyprodukowania jednego flakonu tych perfum zużywa się 10 tysięcy kwiatów jaśminu i ponad 300 róż.

Perfumy Joy pomimo wysokiej ceny cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem kobiet.

Opium marki Yves Saint Laurent to „ciężka” i zmysłowa kompozycja, która miała swoją premierę w 1977 roku. Był to okres schyłku ruchu hippisowskiego i początek młodzieżowej subkultury punk, dlatego zaistniały kontrowersje dotyczące nazwy perfum, którą wiązano z propagowaniem narkotyków. Nie zaszkodziło to wynikom ich sprzedaży (a nawet je poprawiło) i dobra passa tej udanej kompozycji trwa do dziś.

Miss Dior to pierwsze perfumy marki Dior (1947 rok). Były flagowym zapachem domu mody Christiana Diora, adresowanym głównie do jego młodych i eleganckich klientek. Miały również odzwierciedlać woń ogrodu w Granville, w którym słynny projektant spędził dzieciństwo. Subtelna i romantyczna natura kompozycji nadal podoba się kobietom.

PIŚMIENNICTWO

• Avery G., Co wnosi nos. Nauka o tym, co nam pachnie, Wyd. W.A.B., Warszawa 2010.
• Brud W.S., Konopacka-Brud I., Podstawy perfumerii, Oficyna Wydawnicza MA, Łódź 2009.
• Hoffmann B., Perfumy. Uwarunkowania kulturowo- społeczne, Wyd. Impuls, Kraków 2013.
• Krajski S., Perfumy. Instrukcja obsługi, Agencja SGK, Warszawa 2011.
• Mazzeo T.J., Sekretne życie Chanel N°5, Wydawnictwo Znak, Kraków 2016.
• Praca zbiorowa, Zapach – niewidzialny kod (Scent – An Invisible Code), publikacja towarzysząca wystawie zorganizowanej przez Centrum Nauki Kopernik, Goethe Institut oraz Instytut Francuski w  Polsce w dniach 21 listopada 2013 – 19 stycznia 2014.
• Schalk et al.. Toward a Biosynthetic Route to Sclareol and Amber Odorants, J.A.C.S. 134, 2012: 18900-18903. Wasilenko A., Świat perfum, Wyd. Świat Książki, Warszawa 2004.
• Wasilenko A., Tajemnice pachnidła, Wydawnictwo Grodkowskie, 2007.
• http://biotechnologia.pl
• https://www.fragrantica.pl
• http://www.nezdeluxe.pl
• http://www.perfumy.pl
• http://www.perfumy.edu.pl
• http://pollenaaroma.com.pl