Stadium przedcukrzycowe a sport

Co to jest cukrzyca

Cukrzyca jest zaburzeniem metabolicznym charakteryzującym się występowaniem przewlekłej hiperglikemii (nadmiar cukru we krwi). Jest ona konsekwencją nieprawidłowości w wydzielaniu insuliny i (lub) w działaniu tego hormonu na docelowe tkanki. Klasyfikacja cukrzycy dokonywana jest następująco:

Cukrzyca typu 1. (insulinozależna) pojawia się przed ukończeniem 30. roku życia. Rozpoznaje się ją na podstawie objawów: poliurii (oddawanie moczu w dużych ilościach), polidypsji (picie dużych ilości płynów) i nieuzasadnionego chudnięcia. Pacjentów leczy się, podając insulinę.

Cukrzyca typu 2. (insulinoniezależna) stanowi większość przypadków i diagnozuje się ją w wieku późniejszym. Może przez długi czas przebiegać bezobjawowo i zostać wykryta przypadkiem podczas badań kontrolnych albo analizy krwi. Leczenie tego typu cukrzycy wymaga stosowania odpowiednich ćwiczeń i dopasowanej diety. Przyjmowanie insuliny lub leków przeciwcukrzycowych jest uzupełnieniem tego postępowania.

Komplikacje wynikające z cukrzycy są nieodwracalne i mogą mieć poważny charakter. Kiedy dotyczą drobnych naczyń krwionośnych, pojawiają się choroby siatkówki, nerek albo nerwu peryferyjnego.

I tak – może rozwinąć się retinopatia, która prowadzi do ślepoty. W krajach zachodnich cukrzyca jest główną przyczyną ślepoty pacjentów poniżej 65. roku życia.

Nefropatia u diabetyków może doprowadzić do terminalnej przewlekłej niewydolności nerek, wymagającej dializowania pacjenta albo przeszczepu nerki.

Neuropatie peryferyjne w większości przypadków nie dają objawów i wykrywa się je podczas wykonywania badań kontrolnych. Prowadzą one do powstania wrzodziejących ran na stopach, których konsekwencją bywa amputacja kończyny.

W wyniku choroby u 50-70% pacjentów rozwijają się zmiany skórne inne niż te określane mianem stopy cukrzycowej. Niektóre dermatozy komplikują przebieg rozpoznanej już cukrzycy, inne z kolei mogą wskazywać na cukrzycę u osób, które nie były zdiagnozowane, jak na przykład acanthosis nigricans, czyli rogowacenie ciemne. Jest to zmiana skórna w postaci symetrycznie umiejscowionych plam koloru brązowego, występujących szczególnie w okolicy załamań skórnych, w dołach pachowych, w pachwinach i na karku.

Dermopatia cukrzycowa to częste schorzenie diabetyków, które dodatkowo pogarsza ich stan. Objawia się atroficznymi, zaokrąglonymi, silnie zabarwionymi zmianami na piszczelach.

Jak wcześnie rozpoznać cukrzycę i stadium przedcukrzycowe?

Uznaje się, że poziom cukru we krwi na czczo jest w normie, gdy nie przekracza 1 g/l. Kiedy osiąga 1,26 g/l, uznaje się to już za cukrzycę. Glikemia pozostająca między tymi dwiema wartościami uznawana jest za stadium przedcukrzycowe. Stany przedcukrzycowe są więc rozpoznawane na podstawie hiperglikemii na czczo i (lub) nietolerancji glukozy. Referencyjna metoda wczesnego wykrywania zaburzeń glikemii polega na mierzeniu poziomu cukru we krwi dwie godziny po przyjęciu doustnie 75 g glukozy. Pacjent uznawany jest za chorego na cukrzycę, jeśli glikemia w tym czasie wyniesie więcej niż 2 g/l.

Metody prewencji

Wiele badań wykazało u osób w stadium przedcukrzycowym, że odpowiednia higiena życia zmniejsza o 50% ryzyko rozwoju pełnoobjawowej cukrzycy. Żeby tak się stało, konieczne jest doprowadzenie do utraty wagi, prowadzenie aktywnego trybu życia (regularna aktywność fizyczna, trwająca co najmniej 30 minut dziennie), żeby doprowadzić do spadku glikemii do normalnego poziomu. Utrata wagi o 5-7% wystarczy, by znacznie zredukować ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Fińskie badanie Diabetespreventionstudya stwierdza, że żaden z pacjentów z badanej grupy nie stał się diabetykiem dzięki przestrzeganiu następujących zasad:

• umiarkowana aktywność fizyczna przez 30 minut dziennie;
• zredukowanie masy ciała o co najmniej 5%;
• nieprzekraczanie dziennej dawki energii pochodzącej z tłuszczów wynoszącej 30%, z czego najwyżej 10% w postaci nasyconych kwasów tłuszczowych;
• spożywanie co najmniej 15 g włókien na 1000 kcal.

Jak postępować w przypadku osób z grupy podwyższonego ryzyka?

Osoby otyłe należą do grupy ryzyka. Ryzyko rozwoju cukrzycy jest wyższe nawet 20- albo 30-krotnie, jeśli wskaźnik masy ciała (BMI) przekracza 30.

Co więcej, ryzyko to wzrasta jeszcze, gdy obwód brzucha przekracza 88 cm u kobiet i 102 cm u mężczyzn. Znacząco zwiększa to możliwość zdiagnozowania u takich pacjentów cukrzycy typu 2.

Bardzo ważne jest stwierdzenie, że większość osób otyłych to niekoniecznie są osoby z cukrzycą, a zatem nie mają zaburzeń metabolicznych zwykle spotykanych u diabetyków lub osób w stadium przedcukrzycowym. Przeciwnie – to 90% diabetyków ma nadwagę.

Wiele zjawisk potwierdza ścisły związek między otyłością a cukrzycą.

Insulinooporność często występuje u osób otyłych, ale niektóre szczupłe osoby również ją mają. W takim przypadku insulina słabiej stymuluje wnikanie glukozy do komórek i nie jest w stanie hamować produkcji glukozy przez wątrobę. Wrażliwość na insulinę zostaje obniżona przez obniżenie poziomu krążącej adiponektyny.

W mięśniach osób z cukrzycą zachodzi intensywna produkcja substancji prozapalnych. Te substancje hamują wydzielanie insuliny przez trzustkę i zwiększają oporność komórek na ten hormon.

Nie każdy może zachorować na cukrzycę. Niektóre osoby rodzą się z dobrymi komórkami beta trzustki i nie grozi im cukrzyca. Choroba ta rozwija się, gdy te komórki ulegną wyczerpaniu, to znaczy – kiedy zaczną wydzielać za mało insuliny, by zwalczać insulinooporność wywołaną otyłością. Dziecko dwojga rodziców z cukrzycą ma szansę wynoszącą ponad 50%, że również zachoruje na cukrzycę. Dziedziczenie jest więc istotnym czynnikiem decydującym o rozwoju cukrzycy.

* Według raportu „Cukrzyca. Ukryta pandemia. Sytuacja w Polsce”.

Dr Florent Amsallem

tłum. Dorota Bury