Prokrastynacja

W języku łacińskim pro oznacza „najpierw”, „do przodu”, a crastinus – „następnego dnia”. Z tych dwóch słów powstał termin prokrastynacja – zachowanie polegające na ciągłym odkładaniu na później działań, które powinny być podjęte natychmiast albo tego samego dnia (zależnie od tego, czy są one ograniczone do dziedziny codzienności, czy nie).

Prokrastynator, czy też „wieczny spóźnialski”, nie spieszy się do pracy, ponieważ to nie zapewnia mu natychmiastowej satysfakcji. Taka osoba nie jest bynajmniej nieaktywna, przeciwnie – może to być:

• bardzo zaangażowany, aktywny pracownik, który podczas wyznaczania priorytetów zajmuje się najpierw najmniej ważnymi zadaniami i pozwala, by czas uciekał, a zadania ważniejsze odkłada na kolejny dzień;
• ktoś pochłonięty istnym wirem działań i czynności (jedzie umyć samochód, naprawić rower, pomóc przyjacielowi w przeprowadzce itd.), które jednak nie mają żadnego związku z tym, co naprawdę ma do zrobienia.

Psychologiczne przyczyny prokrastynacji

W badaniach klinicznych wykazano, że istnieje związek między lękiem a niską samooceną. Z drugiej strony z badań metaanalitycznych wynika, że lęk i perfekcjonizm nie mają związku (albo mają związek bardzo słaby) z prokrastynacją.

Prokrastynacja jest natomiast silnie związana z brakiem zaufania do siebie (np. wyuczona bezradność), znużeniem i apatią. Koresponduje z przekonaniem, że osoba nią dotknięta jest leniwa i nie potrafi gospodarować własnym czasem, a w istocie jest wynikiem niezdolności do panowania nad własnymi impulsami.

Według psychologa Waltera Mischela z Uniwersytetu Stanforda, który w latach 60. prowadził badania nad tym zjawiskiem, jest ono związane z głównie z nieumiejętnością panowania nad sobą, nad swoimi pragnieniami. Według niego (oraz kilku innych naukowców) można to szybko i skutecznie skorygować, zwłaszcza u dzieci, kiedy w tej nauce biorą udział rodzice.

René Le Senne wyróżnia w typologii charakterologicznej:

• podtyp aktywny – który robi to, co ma do zrobienia, niezależnie od przyjemności, którą w tym znajduje;
• podtyp emocjonalny – który działa tylko wtedy, gdy odczuwa entuzjazm, i zajmuje się tym, co zapewnia mu natychmiastową satysfakcję.

Typ emocjonalny-nieaktywny może więc łatwo ulegać prokrastynacji.

Co z prokrastynatorem?

Jest bardzo świadomy tego, że ma do wykonania ważną pracę, jest również przepełniony dobrą wolą, potrafi się zorganizować i wyznaczyć priorytety, a nawet obiecać sobie, że wykona te zadania jutro, i przygotować sobie to, co będzie potrzebne do ich wykonania.

Niemniej zanim się zabierze za pracę, ulega wszystkim rozpraszającym czynnikom: wychodzi z psem, szuka nagle faktury do opłacenia, rozwiązuje test w internecie, naprawia zepsuty sprzęt, pisze wiadomość do przyjaciela, gra w strzałki…

Skutki prokrastynacji

Osoba dotknięta tym problemem jest niezdolna do zarządzania swoimi priorytetami, mimo że są one jasne. Pod wpływem nacisków i presji czasu zajmuje się nimi, kiedy już nie ma wyboru.

Wszystkie sprawy związane z życiem zawodowym i osobistym permanentnie odkłada na później – i tak mija dzień, miesiąc, rok… Prokrastynator staje się niepełnosprawny pod względem codzienności.

Może mieć:

• zaniżony, negatywny oraz siebie;
• niski poziom zaufania do siebie i niską samoocenę;
• lęk przed porażką i odrzuceniem;
• skłonność do stresu, depresji i nieporządku;
• obsesyjne myśli;
• skłonność do obarczania się winą, oskarżania i dewaluowania.

Hipnoza ericksonowska a prokrastynacja

Jedną z metod walki z prokrastynacją jest hipnoza. Pomaga ona pokonać blokady fizyczne i psychiczne, poprawić zdolność do działania. Pracuje się w niej nad negatywnymi emocjami i mobilizacją nieświadomych zasobów obejmujących umiejętność pokonywania przeszkód i zmierzania do wyznaczonego celu. Efekty są szybkie, trwałe i głębokie.

Według twórcy tej metody, amerykańskiego psychiatry i terapeuty Miltona H. Ericksona, każdy pacjent posiada zasoby niezbędne do wyzdrowienia, a hipnoza pomaga je zmobilizować.

Patricia Rabiarisoa – hipnoterapeutka ericksonowska, stosuje również NLP i terapię humanistyczną