Cytokiny i cytokininy

Pierwsze cytokiny zostały odkryte przez Ritę Levi-Montalcini i Stanleya Cohena, za co oboje naukowcy otrzymali w 1986 roku Nagrodę Nobla.

Cytokiny to białka obecne w różnych układach organizmu – m.in. we krwi, w tkance kostnej, w układzie nerwowym i skórze – i mające różną budowę oraz masę. Biorą udział w reakcjach zapalnych oraz w wymianie międzykomórkowej poprzez połączenie z komórkami lub cząsteczkami mającymi zdolność odpowiadania na obecność określonej cytokiny. Skórne cytokiny, wytwarzane przez keratynocyty i melanocyty, pełnią wiele istotnych funkcji.

Z wykorzystaniem cytokin w medycynie i kosmetyce wiąże się wielkie nadzieje. Do tych celów pozyskuje się cytokiny metodami biotechnologicznymi – poprzez umieszczanie rekombinowanych genów w bakteriach lub drożdżach, które produkują konkretne związki.

Działanie na skórę

Oczekiwane rezultaty działania cytokin na skórę to: regeneracja (poprzez pobudzenie tworzenia się nowych keratynocytów), wygładzenie powierzchni naskórka i zmarszczek, wpływ na układ immunologiczny (odporność na podrażnienia, alergię itp.) oraz poprawa jędrności, nawilżenia i gładkości przez działanie na fibroblasty i – pośrednio – na produkcję kolagenu oraz elastyny.

Już pod koniec lat 90. XX w. badano wpływ cytokin na włosy i wyniki tych badań były bardzo obiecujące – odkryto wpływ tych substancji na produkcję enzymu odpowiedzialnego za podział komórek brodawek włosów, a tym samym za wzrost włosów. Oznaczałoby to, że cytokiny będą cennym sprzymierzeńcem w walce z łysieniem.

Wszystko dobrze, ale…

Badania nad tym, czy cytokiny rzeczywiście wpływają na funkcje skóry i w jaki sposób to robią, trwają. Wątpliwości budzi ich wysoka masa cząsteczkowa, przekraczająca 5 kDa, a barierę naskórka mogą pokonać cząstki o masie poniżej 3 kDa. Opracowano więc technologię „cięcia” cytokin na mniejsze kawałki, tzw. cytopeptydy, które mogą przeniknąć w głąb skóry.

Kolejna trudność do pokonania to specyficzny sposób działania cytokin – muszą być one identyczne z ludzkimi, a to oznacza niezwykle kosztowny proces produkcji. Muszą ponadto trafić w miejsce wyposażone w receptory wrażliwe na cytokiny. Do działania cytokin nie dochodzi, gdy nie trafią w takie miejsce lub gdy komórka nie posiada receptorów reagujących na nią.

Wreszcie – możliwe są uboczne skutki działania cytokin, które w różnych miejscach wywołują różne reakcje, ponadto działają współzależnie – wzajemnie regulują swoje wydzielanie i działanie. Sprawia to, że oczekiwany skutek działania konkretnej cytokiny będzie inny od rzeczywistego. Działanie cytokin wymaga więc dalszych gruntownych badań.

Roślinny ratunek

Cytokininy to roślinne odpowiedniki cytokin, których największą koncentrację stwierdzono w niedojrzałych nasionach i młodych roślinach. Kinetyna to pierwsza poznana przedstawicielka tej grupy związków, wykorzystywana również w kosmetyce. Jej zaletą jest silne działanie przeciwutleniające, stąd tez kinetyna jest substancją o mocnym działaniu przeciwrodnikowym. Dzięki temu niweluje szkodliwe skutki nadmiernej ekspozycji na promienie UV, a także stymuluje naprawę DNA. Oddziałuje na komórki skórnego systemu immunologicznego, ma więc właściwości ochronne.

Kosmetyki z dodatkiem kinetyny nawilżają, regenerują, ujędrniają i wygładzają skórę, wyrównują jej koloryt. Jest cennym dodatkiem do produktów dla cery dojrzałej, po 35.-40. roku życia.

Dorota Bury

Źródła:

http://biotechnologia.pl/kosmetologia/cytokiny-i-cytokininy-w-kosmetologii,1379

http://laboratoria.net/pdf/?get=L3RlY2hub2xvZ2llL19pdGVtLDMyMDgscmlkLCxwcmludCwxLHBkZiwxLmh0bWw=

https://trychologia.edu.pl/skladniki-aktywne-w-trychologii/

https://books.google.pl/books?id=yOz1ePt39WQC&pg=PA121&lpg=PA121&dq=cytokiny+w+kosmetyce&source=bl&ots=fl9HUAPxWu&sig=GDR88HlppIDYgbZZjC_8MF7XKGE&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwiWl8vjg8_UAhUGtRQKHfY2BEoQ6AEIQTAE#v=onepage&q=cytokiny%20w%20kosmetyce&f=false

http://www.e-biotechnologia.pl/Artykuly/cytokiny